Egocentryzm u dziecka to naturalny etap, który jest obecny podczas jego dorastania. Mały człowiek zaczyna dostrzegać własne potrzeby oraz ograniczenia, więc próbuje forsować swoją wolę w celu osiągnięcia tego, co w danym momencie chce. Nie zawsze może to uzyskiwać, szczególnie, że pewne pragnienia nie są możliwe do zrealizowania z różnych przyczyn, między innymi tych związanych z potrzebami i wartościami otoczenia. Jest to jednym z powodów dla których warto uczyć dzieci umiejętności społecznych, w czym szczególnie ważne są zachowania empatyczne.
A czas przedszkolny, (a potem wczesnoszkolny), jest tym, w którym dziecko przechodzi z etapu egocentrycznego nastawienia na siebie do etapu „wchodzenia w cudze buty” oraz próby współpracy w celu osiągania wspólnych zamierzeń czy korzyści – chociażby w zabawie. Rozwój zachowań empatycznych jest oczywiście procesem i nie następuje z dnia na dzień. Wiadomo także, że należy dbać o to, aby dziecko zwracało uwagę na potrzeby otoczenia od jak najwcześniejszych lat, równoważąc to z dążeniem do realizacji własnych potrzeb – czyli szukanie kompromisów. Kiedy jednak z jakichś powodów w danym momencie życia dziecka lub podopiecznego potrzebujemy intensywniej wspierać rozwój jego umiejętności społecznych, w tym empatii, to zawsze warto sięgać po ciekawe treści, ćwiczenia czy zadania. Jeśli nie macie takich w zanadrzu lub potrzebujecie nowych, to myślę, że książka Hiedi France „Empatia” będzie cennym narzędziem do wykorzystania.
Ta ponad 150-stronicowa książka zabiera nas w podróż do osiągnięcia supermocy jaką jest Empatia. Jak wspomniałam wyżej, to ważna umiejętność, dzięki której rozumiemy uczucia oraz innych ludzi, a oni nas. We wspomnianej książce dzieci w wieku 6 – 9 lat mogą kształcić zachowania, których pierwsze litery tworzą akronim SERCE:
– Słuchanie aktywnie – wspiera w usłyszeniu drugiego człowieka i rozumieniu go dzięki wykorzystaniu skupienia (koncentracji umysłu), postawy ciała oraz komunikacji werbalnej,
– Empatyczna obserwacja – przyglądamy się zachowaniu innych ludzi, aby zauważyć co czują – szczególnie poprzez odczytywanie komunikacji niewerbalnej,
– Refleksja – polega na zastanawianiu się jak inni widzą świat wokół, co pomoże zrozumieć ich odczucia, zbliżyć się do nich, przez co nawiążemy przyjaźnie,
– Czucie i doświadczanie – stwierdzamy co inni czują w związku z różnymi sprawami, dzięki czemu łatwiej zrozumiemy ich emocje (oczywiście najpierw porządnie przyjrzyjmy się uczuciom naszego młodego człowieka, gdyż dzięki lepszemu zrozumieniu siebie łatwiej zrozumie reakcje innych) i odłożymy na chwilę własną perspektywę,
– Empatyczne działanie – pokazanie innym jak nam na nich zależy, co możemy dla nich zrobić. Ćwiczenia z książki obejmą obszary domu, szkoły oraz świata.
Te umiejętności tworzą Tarczę Empatycznego Serca, która jest ważna w budowanie silnych i pozytywnych relacji z innymi osobami. Zanim wspólnie z dziećmi przejdziemy do kształtowania tych ważnych sfer, mamy szansę ocenić poziom empatii i troski naszego małego człowieka, żeby wiedzieć w jak intensywnym stopniu należy z nim pracować. Dodatkowo uczymy naszych podopiecznych szacunku i dostrzegania piękna w różnicach międzyludzkich oraz akceptacji różnych perspektyw. Wszystko to jest podstawą do rozwijania wyżej wspomnianych umiejętności tworzących akronim SERCE.
Każda z wymienionych sfer jest wzmacniana za pomocą ciekawych, kolorowych i praktycznych ćwiczeń, utrzymanych w znanej już (a przeze mnie lubianej) konwencji układu graficzno – merytorycznego. Każda większa część zawiera kilka małych rozdziałów, które mają krótką i prostą część teoretyczną, a następnie zadania do przemyślenia, wykonania. Treści są napisane bezpośrednio do dziecka, dzięki czemu nie musimy już przeformułowywać poleceń.
Ważnym dodatkiem jest część bezpośrednio skierowana do rodziców, w której odnajdziemy tematy do rozmów oraz ćwiczenia do wykonywania razem.
Empatia to podstawa w pozytywnym funkcjonowaniu w zespole, czy grupie, więc praca nad tym obszarem jest jak najbardziej uzasadniona. Im wcześniej będziemy ku temu czynić starania, tym szybciej dla dziecka zachowania empatyczne staną się naturalne, a tym samym chętne do wprowadzania. Warto więc od najmłdoszych lat wspierać dzieci w procesie rozumienia innych, co zaprocentuje dobrymi, zgodnymi z szacunkiem, relacjami.