Krzywdzenie siebie (autoagresja) to jeden z najtrudniejszych tematów, z którym mierzą się rodzice, terapeuci czy ogólnie otoczenie młodego człowieka. Nie jest prawdą, że swoje ciało okaleczają wyłącznie osoby mające problemy psychiczne (zaburzenia czy choroby), gdyż takie zachowania występują w całej populacji. Jeśli dodamy do tego zachowania autodestrukcyjne, takie jak te związane z zaburzonym przyjmowaniem pokarmów czy zażywanie substancji psychoaktywnych, to grupa uwikłana w szkodzenie sobie staje się jeszcze liczniejsza. Wśród nich są nastolatki.
Powodów, dla których młodzi ludzie szkodzą swojemu ciału, jak również okaleczają siebie lub zachowują się autodestrukcyjnie, jest tak wiele, jak osób, które się do tego uciekają. Terapia dialektyczno – behawioralna, która jest poruszana w tym poście, postuluje dwa powody. Pierwszym z nich jest założenie wrodzonej wrażliwości na odbierane bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, intensywniejsze ich przeżywanie, co może przekładać się na doświadczanie silniejszego cierpienia wewnętrznego. Drugim czynnikiem jest środowisko w którym młoda osoba dorasta, (szczególnie te unieważniające przeżycia wewnętrzne) lub/i gdy doświadczy traumy. Kiedy wrażliwa osoba spotyka się z brakiem zrozumienia i akceptacji dla swoich przeżyć może uciekać się do zachowań autodestrukcyjnych, aby sobie z tym poradzić. W terapii DBT istnieją techniki pozwalające młodemu człowiekowi poradzić sobie zarówno z zachowaniami problemowymi (szkodzącymi), jak i czynnikami je wyzwalającymi oraz pośredniczącymi. GWP proponuje nam poradnik Sheri Van Dijk „Samookaleczenia nastolatków. Uwolnij się od destrukcyjnych zachowań dzięki technikom terapii DBT”, który poruszając się w powyższych założeniach, ma za zadanie wspierać nastolatki w zdobywaniu wiedzy i przekładaniu jej na praktykę w celu radzenia sobie z uczuciami i myślami w sposób bezpieczny.
Dzięki treściom zawartym w książce młodzi ludzie poprzez analizę łańcuchową mogą zagłębiać się w zrozumienie własnych zachowań, niezależnie od formy szkodzenia sobie (okaleczenia, nałogi, zachowania ryzykowne). Poprzez refleksję i wykonywanie ćwiczeń można uzyskać umiejętności zdrowych reakcji na ból emocjonalny związany z doświadczanymi wydarzeniami oraz odczuciami, które sprawiają, że w sposób szkodzący młodzież próbuje sobie z nimi radzi. W technikach terapii dialektyczno – behawioralnych, stosowanych w poradniku, ważne jest wspieranie w pomocnym, autonomicznym dokonywaniu wyborów oraz budowaniu satysfakcjonujących relacji z otoczeniem. To powoduje, że młodzi ludzie odkrywają, że mogą sobie radzić z rzeczywistością bez okaleczania siebie.
Wspomniane wyżej umiejętności wpasowują się w cztery kategorie:
1. Związane z przetrwaniem sytuacji kryzysowych – wyznaczanie celów długoterminowych, opóźnianie ulegania impulsom powiązanym z autoagresją, szukanie sposobów wspierających z możliwością natychmiastowego rozładowania;
2. Dotyczące uważności – wspierają w łagodzeniu bólu emocjonalnego bez działania pod wpływem impulsu poprzez skupianie się na doświadczaniu przyjemnych odczuć związanych z lubianymi czynnościami,, jak również realizowanie celów związanych z wartościami, co pomoże docierać do „mądrego umysłu”;
3. Związane z regulacją emocji i ogólną ich znajomością (ograniczanie dominacji „umysłu emocjonalnego” poprzez troskę o sen, zdrowie, żywienie czy brak używek, podstawową psychoedukację afektywną, wzbudzanie w sobie postawy nieosądzania, akceptacji rzeczywistości czy samouważniania);
4. Zawierające umiejętności dotyczące udanej komunikacji z innymi ludźmi – jak tworzyć oraz pogłębiać relacje z innymi oraz porozumiewać się w zdrowy, skuteczny sposób.
Co ważne, autorka podkreśla nieśpieszne stosowanie nabywanych umiejętności, stawiając na proces rozłożony w czasie. Dzięki temu młody człowiek nie musi odczuwać presji na natychmiastową zmianę, co sprzyja we wcielaniu nowych umiejetności stopniowo, w odpowiedni sposób dostosowany do potrzeb nastolatka.
Książka „Samookaleczenia nastolatków” znajdzie zastosowanie nie tylko jako poradnik samopomocowy, wspierający nastolatków, ale przede wszystkim może być dobrym narzędziem w gabinetach psychoterapeutycznych i psychologicznych. Z mojej perspektywy szczególnie użyteczne są kroki „radzenia sobie ze szkodliwym impulsem”, dzięki czemu młody człowiek zyska czas na to, aby nie zrealizować problemowego zachowania, wyciszyć siebie i uzyskać dostęp do kory przedczołowej aby wybrać rzeczywiście pomocną strategię.
Na podstawie informacji z tej książki sporządziłam grafikę dotyczącą fizycznego regulowania impulsów. Sposoby te mają działać krótkoterminowo i ich celem jest oderwanie się od przeżywanych emocji i uzyskanie dystansu, a tym samym czasu na przemyślenie i skuteczne, zdrowe postąpienie. Ta krótka ściąga może być pomocna w pierwszych próbach radzenia sobie z autodestrukcyjnymi zachowaniami, które następnie należy rozszerzać o kolejne techniki, bazujące już na funkcjach poznawczych.
