Kilka razy pisałam już o lęku – w kontekście dzieci, pandemii, jak również przeżywania go przez młode osoby na spektrum autyzmu. Myślę również, że wy, moi czytelnicy, często o nim słyszycie poza moim blogiem. Jesteście świadkami uczuć i podyktowanych nimi zachowań lękowych w waszej pracy (szkole, poradni, gabinecie), domu czy wśród znajomych. Myślę, że również część z was zmaga się z nadmiernym lękiem. Mechanizmy jego powstawania u dzieci i dorosłych są takie same, ale praca nad powracaniem do homeostazy u dorosłych wygląda nieco inaczej. I chociaż pracuję głównie z dziećmi, to nie chciałabym zostawiać was bez jakiejś alternatywy dla radzenia sobie z przeżywanymi trudami. Dzisiaj opowiem o pozycji dotyczącej lęku, dedykowanej dla osób dorosłych.
Książka wydana przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, pióra Stefana G. Hoffmanna „Ponad lękiem”, jest praktycznym poradnikiem, w którym znajdziemy elementy terapii poznawczo – behawioralnej oraz uważności. Skupia w sobie przede wszystkim praktyczne ćwiczenia – elementy sprawdzonego w badaniach modelu terapeutycznego – prowadzące do skutecznego radzenia sobie z lękiem. O realnym i pomocnym podejściu do tematu świadczy ciekawy zabieg, polegający na podziale na moduły. Dzięki temu osoba dorosła, borykająca się z tym problemem ma szansę dobrać interwencje odpowiadające jej indywidualnym problemom, gdyż każdy z nich dotyczy innego aspektu nadmiernego lęku. Co jednak ważne, owe moduły zazębiają się ze sobą i powodują, że czytelnik może kompleksowo, a przede wszystkim samodzielnie, zająć się swoją sytuacja. Każdy z nich zawiera informacje dotyczące:
- związku danej strategii z lękiem,
- przykładów odnoszących się do osoby zmagającej się z lękiem,
- ćwiczeń prezentujących narzędzie,
- podsumowania oraz
- zadania praktyczne.
Pomocne są również hipotetyczne przykłady sytuacji życiowych osób zmagających się z lękiem, gdyż ułatwiają zrozumienie treści poruszanych w psychoedukacji i przełożeniu ich na realne wydarzenia z życia czytelnika.
I tak, moduł pierwszy „Plan podróży” pozwoli na autorefleksję. Na początek najważniejsze jest, aby zdać sobie sprawę z tego, czy lęk jest rzeczywistym problemem oraz okazać gotowość do podjęcia walki o wartościowe, uważne i spokojne życie. Dzięki psychoedukacji zawartej w tym module czytelnik ma szansę nie tylko przyjrzeć się swoim dotychczasowym doświadczeniom, ale również dokładnie poznać lęk i błędne koło, które tworzą jego elementy.
Drugi moduł, „Uważna relaksacja”, wprowadza pierwsze techniki radzenia sobie z lękiem, skupiając się na początku na interwencjach dotyczących pracy z ciałem: progresywnej relaksacji mięśni i uważnym oddychaniu (ta druga metoda pomimo skupienia na oddechu ma za zadanie wyciszać myśli poprzez pozwolenie im na odejście).
Moduł trzeci „Reinterpretacja myśli” pomoże nam w rozpoznawaniu myślowych pułapek (przecenianiu prawdopodobieństwa i katastrofizowanie) oraz nabywaniu umiejętności związanych z kwestionowaniem myśli nasilających lęk. Rozpoznanie wzorców myślenia, które prowadzą do wspomnianych wcześniej sytuacji, to ważna część psychoedukacji, którą otrzymamy również w tym rozdziale. Dla mnie bardzo przydatne okazało się wypunktowanie zasobów, które mogą pomóc w razie wystąpienia największych obaw czytelnika – uznaję to za fantastyczną ściągę w sytuacjach, gdy ma on trudności w ich odnalezieniu.
„Zamartwianie się zamartwianiem”, czyli moduł 4, pomoże czytelnikowi zająć się jego metaprzekonaniami, czyli przekonaniami na temat ich myśli i obaw. Dzięki poznaniu swojego stosunku emocjonalnego i przekonań dotyczących własnych myśli, osoba borykająca się z nadmiernym lękiem nauczy się kwestionować przekonanie, że NALEŻY się martwić daną rzeczą. Zdarza się bowiem, że przez takie podejście cała uwaga przekierowywana jest na myśli automatyczne, które wywołują lęk. Żeby przeciwdziałać takim sytuacjom autor książki proponuje techniki uważności, które pozwolą kontrolować uwagę za pomocą zdystansowanej świadomości.
Kolejny moduł, „Twarzą w twarz ze strasznymi wizjami”, pozwala na podjęcie wyzwania i stawienie czoła własnym lękom poprzez terapię ekspozycji. Istnieją jej dwa typy, behawioralna i wyobrażeniowa, ale w module znajdziemy procedurę krok po kroku przeprowadzającą przez ekspozycję wyobrażeniową. Moduł szósty, „Zmiana zachowań” pozwoli na rozpoznanie zachowań podtrzymujących lęk oraz zaplanowanie ich modyfikacji poprzez ekspozycję behawioralną.
Ostatni moduł „Ocena postępów i zapobieganie nawrotom” ułatwia podsumowanie i przynosi wiedzę na temat sposobów na utrzymanie zaistniałych w czytelnikach zmian oraz refleksję nad tym, co trzeba udoskonalić.
Podczas samodzielnej pracy należy pamiętać o tym, że żeby uzyskać efekty w pracy terapeutycznej ważne jest systematyczne ćwiczenie, cierpliwość w przyswajaniu i stosowaniu technik redukcji lęku czy korzystanie ze wsparcia życzyliwych osób. Dzięki uwzględnieniu tych czynników czytelnicy zwiększają swoje szanse na sukces. Warto jednak wziąć pod uwagę potencjalną wizytę u specjalisty jeśli nasze starania nie przynoszą efektów, lub kiedy objawy lękowe w bardzo dużym stopniu uniemożliwiają czytelnikowi normalne funkcjonowanie w życiu codziennym.
„Ponad lękiem” jest poradnikiem, który w przystępny i jednocześnie profesjonalny sposób proponuje strategie radzenia sobie z lękiem, dzięki którym osoba dorosła go doświadczająca ma szansę na zmianę myślenia, co w zdecydowanie pozytywny sposób wpłynie na pozostałe aspekty jej życia.