Mózg jest niesamowitą, plastyczną maszyną, którą można kształtować poprzez odpowiednie nawyki i „przeprogramowywanie”. Aby osiągać optymalny poziom dobrostanu psychicznego należy poświęcać świadomy wysiłek mentalny na rzecz rozwoju osobistego, jak również działać na rzecz radzenia sobie z trudnymi odczuciami, między innymi lękiem, paniką lub zamartwianiem się. W drodze do homeostazy ważne jest pozytywne nastawienie, zaangażowanie i dostrzeganie korzyści, jakie dzięki temu mogą potencjalnie nastąpić. Najpierw jednak należy mieć jakiś plan, strategię, jak zadbać o swój mózg, żeby miał on chęć na jakiekolwiek zmiany. Jak to zrobić? Zajrzeć do „Przeprogramuj swój mózg. Jak poradzić sobie z lękiem, paniką i zamartwianiem się dzięki technikom poznawczo – behawioralnym, neuronauce i uważności”.
Wyżej wspomniana pozycja jest przede wszystkim skierowana do nastolatków, jednak uważam, że każda książka dla młodzieży niesie ważne treści również dla osób dorosłych, gdyż pozwala im spojrzeć na trudności nastolatków z ich perspektywy, jak również uproszczony język psychologiczny zachęca do zgłębiania tematów terapeutycznych. Kiedy więc wchodzimy w szczegóły „Przeprogramuj swój mózg” zauważymy, że przede wszystkim jest on praktyczny. Opiera się na protokołach terapii poznawczo – behawioralnej, dzięki czemu już od początku mamy poczucie, że jest skuteczny w pracy nad wymienionymi w podtytule treściami. Kolejnym atutem jest fakt, że informacje i propozycje ćwiczeń zawartych w tej książce opierają się na neuronauce, co sprawia, że treści łatwiej dopasowują się do specyficznego okresu życia, jakim jest dorastanie. Usystematyzowanie rozdziałów pomaga w odnalezieniu się i uporządkowaniu treści, gdyż w każdym z nich znajdziemy porównanie osoby funkcjonującej i podejmującej decyzje pod wpływem lęku i tej bardziej zrównoważonej, która rozpoznaje swoje odczucia, akceptuje je a dzięki temu działa skuteczniej . Następnie dowiadujemy się które partie mózgu są odpowiedzialne za odczuwanie lęku oraz jak ćwiczyć, żeby lepiej radzić sobie z nim radzić. Należy przy tym pamiętać, że nasz wysiłek musi być systematyczny, żeby odniósł zamierzony skutek, bo mózg, tak jak mięśnie, lubi powtórki aby poczuć się silnym i reagować szybciej i skuteczniej.
Program, który poznajemy w książce, opiera się na rozwoju 10 podstawowych umiejętności.
W rozdziale o przezwyciężaniu lęku nastolatek dowiaduje się czym jest lęk i po co istnieje, jakie objawy z ciała go charakteryzują, jak uczyć mózg odróżniania zagrożenia od fałszywego alarmu, a przede wszystkim faktu, że lęk bywa bardzo nieprzyjemny, ale nie niebezpieczny.
Kolejny dotyczy radzenia sobie z krytykowaniem siebie. Dzięki niemu możemy uczyć się rozumienia reakcji samokrytyki, obserwacji samokrytycznych myśli (bez reakcji) oraz przechodzenia w tryb wspierający.
Trening umiejętności pozostawania w bieżącej chwili skupia się na ćwiczeniach wspierających uważność. Z kolei umiejętność uwalniania się od bólu emocjonalnego pozwala na zrozumienie reaktywności mózgu w obliczu bólu fizycznego i psychicznego oraz radzenie sobie z katastroficznymi myślami, które się mogą pojawiać podczas ich odczuwania.
W rozdziale o odporności psychicznej mamy szansę dowiedzieć się czym jest rezyliencja oraz w jaki sposób ćwiczyć ją, aby kora przedczołowa skuteczniej kierowała nami w trudnych chwilach. Zmiana perspektywy służy temu, żeby częściej i więcej zauważać to, co jest pozytywne, a mniej skupiać się na fałszywych alarmach, w jaki sposób kwestionować przejawy negatywnego nastawienia, oraz poznawać ich wyzwalacze, dzięki czemu nastolatek będzie wiedzieć jakie sytuacje mogą powodować jego reakcje lękowe i w porę na nie zareagować.
Praca nad wyciszaniem silnych emocji służy „wyłączaniu” reakcji ciała migdałowatego „walcz / uciekaj / zamroź się” i „włączaniu” reakcji „odpoczywaj”, dzięki czemu do pracy angażowany jest parasympatyczny układ nerwowy. Odnajdziemy tu ćwiczenia z zakresu progresywnej relaksacji mięśni, świadomego oddechu oraz uważnego skanowania ciała i otoczenia.
Najdłuższy rozdział książki poświęcony jest umiejętności odkładania pracy na później, którą często możemy zauważyć podczas rozmów z nastolatkami. Wspólna analiza tej części omawianej pozycji pozwoli nie tylko na odnalezienie odpowiedzi na temat tego, co się dzieje w mózgu, a tym samym z uczuciami i myślami młodego człowieka podczas prokrastynacji, ale również proponuje konkretne kroki jakie przedsięwziąć w celu przejścia od unikania do działania. Opierają się one na pracy z myślami lękowymi, tworzenie listy celów, listy zadań, planu realizacji zadań i tworzenia do nich warunków. Odnajdziemy tu również powszechne blokady przed wykonaniem danego zadania oraz propozycje ćwiczeń na radzenie sobie z nimi.
Końcówka książki skupia się na budowaniu umiejętności bycia pewnym siebie, a ostatni rozdział w piękny sposób podsumowuje książkę poprzez pokazanie rzeczywistości w osiąganiu postępów, mówi o tendencji mózgu do powracania do znanych sobie schematów postępowania oraz jak stworzyć plan podtrzymujący zmianę.
To, co bardzo podoba mi się w książce, jednocześnie ją wyróżniając od innych pozycji, to wyłuszczanie celu każdego ćwiczenia, dzięki czemu nastolatek wprost dowiaduje się po co ćwiczy, a przez to zyskuje większe poczucie sensu swojego wysiłku. Dokładnie ten efekt wzmacniają ustępy poświęcone tłumaczeniu w jaki sposób dane ćwiczenia przeprogramowują mózg (dla mnie osobiście jest to gratka J). Wszystko to napisane w przystępnym dla młodzieży języku, co sprawia, że gdy sięgną po tę książkę, to istnieje spora szansa, aby w niej zostać. Myślę także, że można jej używać w zależności od potrzeb, studiując rozdziały w kolejności potrzebnej dla danej osoby, co nadaje pewną elastyczność w tworzeniu skutecznego planu wsparcia dla samego siebie.
Cieszy mnie, że już nastolatki mają szansę poznać zasady funkcjonowania mózgu i przekonać się, że ich zachowania nie są kierowane przypadkiem, a aktywnością ich rozwijającej się, pięknej, choć jeszcze chwilami nierozszyfrowanej, maszyny. Uważam, że lektura książki pomoże im radzić sobie z trudnymi odczuciami, a prowadzony w celu systematyzowania postępów dziennik będzie świadectwem pełnego zaangażowania na rzecz utrzymywania ich dobrostanu psychicznego.
Zapraszam was do skorzystania z ćwiczenia, które powstało na podstawie tej fantastycznej książki, możecie ją pobrać z linku poniżej: