„Podczas okresu dojrzewania wynajdujemy siebie na nowo”.
Czas dojrzewania to fascynujący okres w rozwoju człowieka, który intryguje nie tylko psychologów, ale również neurobiologów. Zmiany zachodzące w młodych ludziach wiążą się w dużej mierze z przeorganizowywaniem się struktur ich mózgów, co stanowi przedmiot ciekawych badań. Jakiś czas temu wspominałam, że uwielbiam mózg i układ nerwowy, więc książki o tej tematyce są dla mnie szczególnie intrygujące. Dzisiaj opowiem wam o nim w kontekście informacji zawartych w nowym wydaniu pozycji napisanej przez Sarah – Jayne Blakemore „Sekretne życie mózgu nastolatka”.
W okresie dorastania młody człowiek zaczyna w bardziej złożony sposób doświadczać moralności, zauważać wpływ swojej osobowości oraz tożsamości na własne życie, przywiązywać większą uwagę do tego, jak go widzą inni ludzie, tworzyć nowe relacje i grupy społeczne, nabierać różnych upodobań i gustów… Budowanie siebie jest stopniowe i jego punkt kulminacyjny przypada właśnie na etap dojrzewania i wczesnej dorosłości. W tym czasie zdecydowany wpływ na zachowanie młodzieży ma ocena innych ludzi (jaźń odzwierciedlona), czy to w rzeczywistości czy tylko poprzez wyobrażenie tego, co by powiedzieli, gdyby widzieli to konkretne zachowanie. Efekty tego wnioskowania społecznego są widoczne w aktywności konkretnych obszarów mózgu, tzw. „mózgu społecznego” . Jednak nie tylko on jest zaangażowany w tworzenie poczucia własnego ja, są to również doświadczenia oraz własne oceny (introspekcja), nabierające trafności w miarę dorastania, dokonywanie wyboru alternatywnych sposobów swojego zachowania.
Co jeszcze jest ważne, aktywność mózgu nastolatków i dorosłych, porównywana podczas wybierania opcji i podejmowania decyzji dotyczących aspektów społecznych, różniła się – badacze skłaniaj ą się ku przypuszczeniom, że nastolatki bardziej świadomie analizują siebie i swoje wybory, a dorośli bazują na przeszłych doświadczeniach i wspomnieniach, które już zdobyli. To może być jednym z wyjaśnień pozornego egocentryzmu, który „zarzuca się” nastolatkom. Jest to jednak skupienie na tym, żeby dobrze wypaść w oczach innych i czuć się zaakceptowanym, podejmować decyzje, które zbliżą młodego człowieka do grupy rówieśniczej i pozwolą mu budować stabilne i pozytywne poczucie wartości osobistej i społecznej (autorka przywołuje między innymi badania z lat 80.tych które mówią o tym). Jest to możliwe dzięki rozwojowi mentalizowania (czyli wchodzenia w cudzą perspektywę, które doskonali się w wieku dojrzewania) przez co nastolatki są w stanie skuteczniej przewidywać cudze intencje, szczególnie wtedy, gdy zależy im na tych konkretnych ludziach. Dodatkowo ważnym faktem jest to, że pod wpływem innych są skłonniejsze do podejmowania ryzyka, co może kończyć się nieszczęściem. Jest to teoria wypływająca z faktu, że układ limbiczny, odpowiedzialny m.in. za satysfakcję rozwija się szybciej i popycha młodych ludzi do działania, których ryzyka nie są w stanie prawidłowo ocenić, gdyż kora przedczołowa za to odpowiedzialna nie jest jeszcze w pełni wykształcona. „Badania te rozpatrywane łącznie wskazują, że jeśli chcemy ograniczyć niektóre rodzaje ryzykanctwa u młodzieży, dobrze by było skupić się na bezpośrednich społecznych konsekwencjach działań i decyzji, zamiast (albo oprócz) szczerych ostrzeżeń przed długoterminowymi konsekwencjami”.
Wszystko to, co wam tutaj napisałam, to tylko ułamek wiadomości, które odnajdziecie w tej ciekawej i przystępnie napisanej książce. Ta ciekawa pozycja odwołuje się do badań poświęconych aktywności mózgu i w przystępny (dla osoby z mniejszą wiedzą neurobiologiczną) sposób opowiada o jego obszarach, funkcjonowaniu, plastyczności, obecnych oraz dawnych badaniach na jego temat. Stara się również wyjaśniać w jaki sposób zmiany te wpływają na młodych ludzi w okresie dojrzewania.
Dojrzewanie człowieka to jeden z najbardziej burzliwych etapów życia. Etap ten, w dużej mierze postrzegany przez dorosłych jako trudny, kłopotliwy, a czasami wręcz wojenny, jest niezwykle potrzebny do tego, by młody człowiek miał szansę ukształtować wizję siebie i tego, co będzie chciał robić. I chociaż zachowanie nastolatków jest czasem niepożądane oraz zaskakujące to ma uzasadnienie w ich reorganizujących się mózgach.
