Są pewne książki, które czyta się jednym tchem. Wciągają narracją, zachwycają językiem, intrygują fabułą. Takie książki często mają miliony sprzedanych egzemplarzy, a nawet są adaptowane filmowo. Pozycja, o której dzisiaj opowiem, również wciąga. Przeczytałam ją szybko (jak na swoje warunki), bo w dwa wieczory. Nie wiem, czy na jej podstawie powstanie film. Nie wiem, ile ma sprzedanych egzemplarzy. Czy jej narracja wciąga? Na pewno. Czy język zachwyca? Jest prosty. Życiowy. Brutalnie szczery. Fabuła jest po prostu czyimś życiem. Życiem dziecka, które przeżywało piekło, które walczyło o każdy dzień. Dziecka, do którego nikt nie wyciągnął ręki – samo sobie radziło, a gdy do niego dotarło, że jego sytuacja nie jest jego winą, uzyskało jakiś rodzaj spokoju ducha i motywacji do walki o siebie. Walki, bo dziecko to stało się znanym twórcą książek związanych z Lego, Gwiezdnymi Wojnami i X – menami. „Free lunch. Darmowy obiad” to historia życia i ubóstwa Rexa Ogle’a.
Książka zaliczająca się do literatury faktu opowiada o tym, ile musi wycierpieć młody człowiek żyjący w skrajnym ubóstwie. W swoim pokoju posiada jedynie śpiwór i kartony, w których trzyma ubrania. Jego rodzinę stanowią matka, ojczym i niespełna trzyletni, w momencie pisania historii, brat przyrodni. Żyją z zasiłku, bonów żywnościowych i programów rządowych. Warunki bytowe tej rodziny stanowią przejmujący kontrast w stosunku do stereotypowego życia w Stanach Zjednoczonych: przepychu, mnóstwa możliwości, konsumpcjonizmu. Według danych, na jakie powołuje się autor, w tym kraju w skrajnym ubóstwie żyje 43 miliony ludzi, z czego 14,5 miliona to dzieci poniżej 18.stego roku życia. Dzieci, które nie dojadają, dzieci, które mogą ukrywać (jak Rex) swoją sytuację finansową i rodzinną. Przez niedożywienie jego umysł nie jest w stanie przyswoić informacji, więc poświęca mnóstwo czasu na naukę. Chłopak jest ambitny i uczy się – dzięki temu ostatecznie wyrwie się ze swojego środowiska. Od ojczyma i matki, którzy w jego oczach nienawidzą go, stosując przemoc fizyczną i psychiczną nie tylko wobec niego, ale przede wszystkim wobec siebie, niezależnie czy dzieci patrzą, czy też nie. Matka jest zaprzeczeniem ciepła i troski, ojczym wydaje się brutalny i jednocześnie niezaradny. Rex ocenia ich bardzo surowo, bo jak inaczej oceniać bicie, wyzwiska i obwinianie? Jak wychodzić do szkoły w zniszczonych ubraniach, dziurawym plecaku i braku jakichkolwiek centów na jedzenie? Stawać w kolejce po darmowy obiad, gdzie trzeba głośno powiedzieć o tym sprzedawczyni i być słyszanym przez rówieśników? Rówieśników, którzy w tym wieku są często wyrocznią. Rex nienawidzi swojej sytuacji, czuje nieustanną złość i napięcie, ledwie się powstrzymuje od zadawania komuś cierpienia. Jego kontrolowanie siebie jest nad wyraz dojrzałe, szczególnie, że musi matkować młodszemu bratu. To, przyjaźń z pewnym chłopcem oraz relacja z babcią utrzymują go na powierzchni. „W jego dzieciństwie nie następuje żaden przełom, nie wygrywa na loterii, nie znajduje walizki pieniędzy. On tylko zaczyna rozumieć, że to nie jesgo wina. Że to nie on powinen się wstydzić”. Wtedy wszystko zaczyna się zmieniać.
Ta przejmująca lektura pomogła mi w kolejnej zmianie perspektywy. Dzięki niej w inny sposób spojrzałam na ilość posiadanych rzeczy, pieniądze, które wydaję, własną sytuację życiową. Taka zmiana perspektywy jest czasem bardzo potrzebna. Brutalny opis życia, ocena opiekunów Rexa, jak również sam chłopiec, pozwalają na zmierzenie się z problemem ubóstwa, który większości z nas nie dotyka na co dzień. Treści książki mogą stać się zaczątkiem do dyskusji ze starszą młodzieżą na temat opieki socjalnej, wartości życiowych, radzenia sobie w trudnych warunkach życiowych, tego, jak bieda zmienia ludzi. Zmiany perspektywy.
